Abanyafurika - Андрей Тихомиров

Abanyafurika

Страниц

10

Год

2023

Afurika wiyongerewe mu byiciro byinshi, bitandukanye cyane haba mu ndimi, imibereho-ubukungu n’umuco. Hari amatsinda akurikira ibyabo byinshi bya ndimi z'abatuye Afurika:

1) Abasemite-Hamitike, bavuga indimi zikurikira ururimi rwabo rwinshi ry'Uhamitike, bigira icyo aho cyifashishwa n'abaturage babo.
2) Amatsinda menshi yindimi zishobora gushyiraho zimwe mu ndimi zifata umurongo uva Sahara kugera ku masoko ya Nili, aho ariko kugeza kuwa kane byahindutse ibitsinda byinshi, noneho bikazaba iby'indimi zitagaragariza ko ziri zitaba zirimo abavuga iby'irangamimerere by'umuntu, ariko kandi zikaba ari indimi za Bantu.
3) Bantu bose bari mu majyepfo y'umugabane w'Afurika, bagira ururimi rwabo ruba ry'itsinda ryo kurimo.
4) Khoi-san ari itsinda rito rya bantu b'umunyafurika bavuka kuri hamwe mu mujyi wa Khoi ku murwa mukuru w'Afurika y'umunyafurika, aho bakira mu ndimi zabo n'umutwe wabategetsi ubu bushobora kwegeranya, kuko bari kwizihiza indimi.
5) Abaturage bo ku kirwa cyo ku rwego rwa Madagasikari, bagira ururimi rwabo ruba ry'itsinda rya Malayo-Polynesiyani, bafasha kurinda umutekano wabo n'ubuzima bwabo.
6) Abakolonize b'Abanyaburayi n'ababakomokaho, barimo abayiborewe n'abakolonize b'Abatiri i Afurika, barasobotse no gukora ibyiza n'ibindi byinshi mu by'abanyafurika.
Hari n'inzira zitandukanye zikomeye z'amafotoza, inama y'umurimo wanditse kuri film no mu ndirimbo, amagambo n'intangarugero n'ibindi byinshi. Ubuhamya butugezeho bw'umubare w'inama yo kugaragariza indimi ze n'umubare w'abaturage bari mu ndimi zitagera i Afurika bifashishije uko ashobora gukandidanya. Gucyemura ururimi ni bwo gukora izindi zinyamurwa n'amatariki akurikira, gushyira imbere mu gihugu cy'ubushake cyangwa mu buryo bwo guhendekera ibyago by'abaturage bato. Byumvikanye cyane ku buryo bwo kwubaka ubukungu bwiza mu by'indimi z'abaturage b'Abanyafurika.

Читать бесплатно онлайн Abanyafurika - Андрей Тихомиров

Dukurikije inyandiko imwe, ijambo "Afurika" rikomoka ku izina ry'umuryango wa Berber Afrigia, wabaga mu majyaruguru y'umugabane wa Afurika, hari n'intara y'Abaroma ya Afurika. Intara y'Abaroma ya Afrika yashinzwe na Roma mu 146 mbere ya Yesu. e. kurubuga rwa leta ya Carthagine, yigaruriye igice cyamajyaruguru yuburengerazuba bwa Tuniziya ya none. Mu gihe cy’Ingoma, Afurika yari iy'intara za senateri kandi yategekwaga na porokireri. Igihe cyIngoma kirangwa no gutera imbere kwimiterere yimijyi. Imijyi yakiriye uburenganzira bwabakoloni namakomine. Igice cyiganje mu mijyi ni abakoloni b'Abaroma hamwe n'intore z'Abaroma z'abaturage baho. Mu mico, mugihe cy'Ingoma, intara ya Afrika yagize uruhare runini. Icyakora, abaturage bo mu cyaro kavukire bakomeje kuba abanyamahanga ku rurimi rw'ikilatini n'umuco w'Abaroma. Mu kinyejana cya 4-5. yahindutse akarere k’imyivumbagatanyo ikomeye y’abacakara n’inkingi, cyacogoye cyane Ingoma y’Abaroma kandi igira uruhare mu kugwa kwayo. Muri 5 c. Abangiza batuye muri Afurika. Muri 6 c. umwami w'abami wa Byzantine Justinian yashoboye gusubiza ku nkombe z'inyanja, ariko imbaraga za Byzantium zari nke. Mu kinyejana cya 7 Intara nyafurika yigaruriwe nabarabu.

Muri Afurika y'Amajyaruguru, kera mu kinyagihumbi cya mbere mbere ya Yesu. e. hari ibihugu byinshi byigenga: Carthage, yashinzwe n'abimukira baturutse muri Fenisiya, bavugaga ururimi rw'Abasemite hafi y'Igiheburayo, Mauritania na Numidia, cyakozwe n'Abanyalibiya. Nyuma yo kwigarurira Carthage n'Abaroma mu 146 mbere ya Yesu. e. ibi bihugu, nyuma yintambara yinangiye, byahindutse umutungo wabaroma. Ibinyejana bike mbere yigihe gishya, iterambere ryumuryango wambere ryatangiriye kubutaka bwa Etiyopiya ya none. Imwe muri leta zateye imbere hano – Aksum – yageze ku rwego rwo hejuru mu kinyejana cya 4 mbere ya Yesu. n. e., igihe ibyo yari atunze mu burengerazuba byageze mu gihugu cya Meroe mu kibaya cya Nili, no mu burasirazuba – "Arabiya Nziza" (Yemeni ya none). Mu kinyagihumbi cya II na. e. ibihugu bikomeye byateye imbere muri Sudani y'Uburengerazuba (Gana, Mali, Songhai na Bornu); nyuma, leta zashinzwe ku nkombe za Gineya (Ashanti, Dahomey, Congo, n'ibindi), mu burengerazuba bw'ikiyaga cya Tchad (leta z'abaturage ba Hausa) no mu tundi turere twinshi two ku mugabane wa Afurika.

Indimi z'abaturage bo muri Afurika yo mu turere dushyuha, ziba mu majyepfo y’umuryango wa Semitike-Hamitike, kuri ubu usanga zahujwe mu miryango ibiri: Niger (Congo) -Kordofan na Nilo-Sahara. Itsinda rya Niger-Kordofanian ririmo itsinda rya Niger-Congo – amatsinda menshi kandi ahuza: Iburengerazuba bwa Atlantika, Mande, Volts, Kwa, Benue-Congo na Adamawa-Iburasirazuba. Iburengerazuba bwa Atlantike harimo abantu benshi ba Fulbe baba mu matsinda atandukanye mu bihugu hafi ya byose byo muri Sudani y’iburengerazuba no hagati, Wolof na Serepi (Senegali), n’abandi. ), abaturage ba Volta (moy, loby, bobo, Senufo, nibindi) – muri Burkinafaso, Gana no mubindi bihugu. Abaturage ba Kwa barimo abantu benshi bo ku nkombe za Gineya nka Yoruba na Ibo (Nijeriya), Akan (Gana) na Ewe (Benin na Togo); hafi ya Ewe ni inyuma, batuye mu majyepfo kandi rimwe na rimwe bitwa Dahomeans; imyanya runaka yitaruye ituwe nabantu bavuga indimi (cyangwa imvugo) ya Kru. Aba ni Bakwe, Grebo, Krahn nabandi baturage baba muri Liberiya na Coryte d'Ivoire (Coryte d'Ivoire). Itsinda rya Benue-Congo ryakozwe nabantu benshi, mbere ryitirirwa umuryango wihariye wa Bantu nitsinda rya Bantu ryiburasirazuba. Abaturage ba Bantu, bahuje ibitsina mu mvugo n’umuco, batuye mu bihugu byo muri Afurika yo hagati no mu gice cy’iburasirazuba n’Amajyepfo (Repubulika Iharanira Demokarasi ya Kongo (ahahoze ari Zayire), Angola, Tanzaniya, Mozambike, Zimbabwe, Afurika y'Epfo, n'ibindi). Bantu igabanijwe n'abahanga mu by'indimi mu matsinda 15: icya 1 – duala, lupdu, fang, n'ibindi.; Icya 2 -teke, mpongwe, kele; Icya gatatu – bangi, pgala, mongo, tetelya; Icya 4 – u Rwanda, rundi; 5 – ganda, luhya, kikuyu, kamba; 6-nyamwezi, nyatura; Icya 7 – Igiswahiri, togo, hehe; 8 – Kongo, ambundu; 9-chokwe, luena; 10-luba; 11-bemba, fipa, tonga; 12 – Malawi 13 – Yao, Makonde, Makua; 14 – ovimbundu, ambo, herero; 15 – Shona, Suto, Zulu, Spit, Swazi, nibindi